Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής και την ταυτόχρονη μετάβαση σε μια οικονομία ανοιχτή, καπιταλιστική. Τα (κρατικά) μονοπώλια είναι πια παρελθόν, οι Ρώσοι έχουν επιτέλους το δικαίωμα στην επιλογή. Η στρόφιγγα των εισαγωγών ανοίγει, νεόκοποι επιχειρηματίες προσπαθούν να κλείσουν συμφωνίες με τη Δύση για την αποκλειστική διάθεση προϊόντων στη νεοσύστατη αγορά. Τεράστιες ευκαιρίες για γρήγορο και εύκολο κέρδος. Κάπως έτσι, δημιουργείται η άμεση ανάγκη για διαφήμιση· οι υποψήφιοι πελάτες πρέπει να εκπαιδευτούν, χρειάζονται κάποιον να τους πείσει να εγκαταλείψουν προϊόντα που εμπιστεύονταν χρόνια για χάρη των νέων και λαμπερών αφίξεων, η γέννηση καταναλωτικών αναγκών κρίνεται απαραίτητη.
Ο Τατάρσκι, απόφοιτος του Ινστιτούτου Λογοτεχνίας, εγκαταλείπει τη δουλειά του στο περίπτερο, όταν, από μια συγκυρία, καταφέρνει να μπλεχτεί στα γρανάζια της βιομηχανίας της διαφήμισης που ανθίζει στη Μόσχα. Η ικανότητά του στο γραπτό λόγο, οι λογοτεχνικές του γνώσεις και η πλούσια φαντασία του, αποτελούν σημαντικά εφόδια στη νέα αυτή καριέρα που ξεδιπλώνεται μπροστά του. Σε ένα περιβάλλον ευμετάβλητο και ασταθές, όπου οι δολοφονίες αποτελούν συχνό φαινόμενο, ο τυχοδιωκτισμός δείχνει να αποτελεί τη μοναδική σταθερά. Συχνές αλλαγές εργασιακού περιβάλλοντος και χρήση παράξενων όρων, αμετάφραστων ακόμα στη ρωσική, περιγράφουν ικανοποιητικά την επαγγελματική ζωή του ήρωα. Δύσκολο να παραμείνει κάποιος ανεπηρέαστος από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, ο Τατάρσκι δεν αργεί να βρει καταφύγιο στα ναρκωτικά ελπίζοντας σε περισσότερη δύναμη και πιο πλούσια φαντασία.
Ο Πελέβιν μας ξεναγεί, μέσω του ήρωά του, στη Ρωσία των πρώτων χρόνων μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Οι νεοσύστατες μαφίες, μέλη των οποίων είναι πρώην πράκτορες της KGB και στελέχη του κόμματος, επιχειρούν να επιβληθούν και να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Η μάχη για την επικράτηση είναι σκληρή και αφήνει πίσω της δεκάδες νεκρούς. Η διακίνηση κεφαλαίων, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, η επιρροή μέσω των ΜΜΕ, το εμπόριο – νόμιμο ή μη – και η εξουσία, αποτελούν κάποιες από τις αρένες στις οποίες παίζεται το παιχνίδι. Η ελευθερία απλώς ορίζεται διαφορετικά, η ευτυχία επαναπροσδιορίζεται ώστε να περιλαμβάνει και την κατανάλωση, μόνο η μεγάλη εικόνα δείχνει να αλλάζει.
Η Ρωσία όμως – σε μια αντιστοιχία με την ελληνική πραγματικότητα – ανήκει σε Ανατολή και Δύση, διαθέτει μια ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία, αποτελείται από ένα πλήθος διαφορετικών εθνών και παραδόσεων. Οι επιρροές της Ανατολής, πιο πνευματικές, μεταφυσικές και θρησκευτικές, συνθέτουν τα νήματα που οδηγούν πίσω στο παρελθόν, στο μύθο. Η Δύση έλκει με την πρόοδο, τη θελκτική εικόνα της ανάπτυξης και της ευμάρειας. Μόνος τρόπος κατάκτησης μοιάζει να είναι το χρήμα, νεόπλουτοι Ρώσοι επισκέπτονται τη Δύση και ξοδεύουν χρήματα σε μια επίδειξη πλούτου και δύναμης.
Με διάθεση για πειραματισμό στη μορφή, ο Πελέβιν παρουσιάζει μια σύγχρονη δυστοπία, μια κοινωνία σε άτακτη μετάβαση. Ο ήρωας, συμπαθής μα κάπως αφελής, μοιάζει να μην κατανοεί πλήρως την κατάσταση, κινείται από ένστικτο περισσότερο, ανάμεσα σε δύο πραγματικότητες, από τη μία εκείνη των ναρκωτικών και από την άλλη ο χώρος της διαφήμισης. Υπνωτισμένος θαρρείς και δίχως προσωπική ζωή, προσπαθεί να βρει το επόμενο σλόγκαν και ταυτόχρονα να κατανικήσει τους φόβους του, μία συνεχής λούπα, στην οποία δύσκολα διακρίνεται το πραγματικό από το φανταστικό. Εκκωφαντική η γυναικεία απουσία, ένα μυθιστόρημα που αποτελείται μόνο από άντρες – εκτός της θεάς Αστάρτης. Δεν υπάρχει το παραμικρό ερωτικό ίχνος, συγγραφική επιλογή που ενισχύει τη ζοφερή πραγματικότητα και την περιορίζει στην τριάδα: χρήμα – δόξα – δύναμη.
Ο συγγραφέας αποφεύγει την ευκολία ενός μυθιστορήματος ιλιγγιώδους δράσης και καταιγιστικού ρυθμού, αν και η περιγραφή στο οπισθόφυλλο θα μπορούσε να παρασύρει. Εύστοχη σάτιρα που αναδεικνύει τα κακώς κείμενα δίχως όμως να λείπει η δοκιμιακή διάθεση, επιμονή στην ρεαλιστική απόδοση της πραγματικότητας και ανάγκη για αναζήτηση καταφυγίου στο μύθο, πινελιές αισιοδοξίας σε έναν καμβά αρκετά σκοτεινό. Το Generation «Π» του Πελέβιν είναι μια σύνθεση λεπτής ισορροπίας, ένα μυθιστόρημα ετερόκλητων επιρροών, ενδιαφέρον παρά τις όποιες αδύναμες σελίδες του και μάλλον δίκαια θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα της σύγχρονης ρωσικής λογοτεχνίας.
(πρωτοδημοσιεύτηκε στο bookstand.gr)
υ.γ Οφείλω ακόμα μια φορά να ευχαριστήσω την Π. για την καθοδήγηση στα, άγνωστα σε μένα, μονοπάτια της σύγχρονης ρωσικής λογοτεχνίας. Πριν τον Πελέβιν είχε προηγηθεί ο Μακάνιν και το μυθιστόρημά του, Αντεργκράουντ ή Ένας ήρωας του καιρού μας.
Μετάφραση Αλεξάνδρα Ιωαννίδου
Εκδόσεις Καστανιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου