Υπάρχουν κάποια βιβλία για τα οποία έχω μια, αδικαιολόγητη μάλλον, άρνηση να τα διαβάσω. Τι κι αν πρόκειται για συγγραφείς που λατρεύω; Τρανό παράδειγμα το Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα· Είχα διαβάσει τόσα βιβλία του Ταμπούκι και όμως πεισματικά αρνιόμουν να διαβάσω εκείνο που κατά σχεδόν ομόφωνη γνώμη θεωρείται ένα από τα κορυφαία της βιβλιογραφίας του. Ώσπου μια μέρα πήρα την απόφαση. Ενθουσιάστηκα. Τότε είπα -για να με χαϊδέψω και να με δικαιολογήσω: τώρα ήταν η στιγμή. Όμως, έκτοτε έχω αποφασίσει να πολεμήσω την άρνηση αυτή, όταν μου μοιάζει αδικαιολόγητη.
Οι στρατιώτες της Σαλαμίνας. Ήμουν στο σπίτι μιας φίλης. Χάζευα τη βιβλιοθήκη της -καθόλου πρωτότυπο- όταν είδα το αντίτυπο. Λες;, τη ρώτησα κρατώντας το. Το βλέμμα της ήταν αρκετό. Εκείνη μόνο αυτό το μυθιστόρημα του Θέρκας είχε διαβάσει, εγώ όλα όσα έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά εκτός απ' αυτό. Αν δανείζεις σου δανείζουν, ακόμα και τα αγαπημένα τους βιβλία, εκείνα που έχουν για σελιδοδείκτη εισιτήρια πλοίων.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση η άρνησή μου είχε μία βάση ελάχιστη, αλλά βάση· καιρό τώρα έχω βαρεθεί ως θεματική τον ισπανικό εμφύλιο, αν και πρόσφατα διάβασα ένα βιβλίο σχετικό με τη δολοφονία του Ντουρούτι, που μου άρεσε αρκετά. Είπαμε όμως: έχω αποφασίσει να καταπολεμήσω αυτή την αγκύλωση. Η σελίδα γύρισε.
Ήταν το καλοκαίρι του 1994, πριν από έξι χρόνια, όταν πρωτάκουσα να μιλάνε για την εκτέλεση του Σάντσεθ Μάθας. Εκείνη την εποχή μόλις μου είχαν συμβεί τρία πράγματα: Πρώτον είχε πεθάνει ο πατέρας μου· δεύτερον, με είχε εγκαταλείψει η γυναίκα μου· και τρίτον, είχα παρατήσει την καριέρα μου ως συγγραφέα. Η πραγματικότητα είναι ότι, από αυτά τα τρία, τα δυο πρώτα είναι αληθινά, απολύτως αληθινά, όχι όμως και το τρίτο. Για να είμαι ειλικρινής, η καριέρα μου ως συγγραφέα δεν ξεκίνησε ποτέ, οπότε δύσκολα θα μπορούσα να την εγκαταλείψω. Πιο σωστό θα ήταν να πω ότι την παράτησα τη στιγμή που πήγαινε να αρχίσει.Στοιχείο πρώτο. Η ανάμειξη του προσωπικού στο λογοτεχνικό είναι κάτι που μου προκαλεί ιδιαίτερη έλξη, ίσως επειδή αυτός είναι και ο δικός μου τρόπος να εκφράζομαι γραπτώς, αυτή η διαρκής αναζήτηση για κρυψώνες του προσωπικού.
Στοιχείο δεύτερο (σε συνέχεια του πρώτου). Η ανάμειξη της Ιστορίας στο λογοτεχνικό είναι κάτι που ο Θέρκας το κάνει με έναν τρόπο ομαλό, ταιριαστό, φαινομενικά απλό, που όμως κρύβει ώρες έρευνας πίσω του.
Στοιχείο τρίτο. Η αφηγηματική δεινότητα του Θέρκας είναι απαράμιλλη, θα τη χαρακτήριζα γενναιοδωρία και δεν θα ένιωθα υπερβολικός.
Γιατί οι λέξεις είναι φτιαγμένες μόνο για να μιλάνε στον εαυτό τους, για να λένε αυτό που μπορεί να ειπωθεί, δηλαδή τα πάντα, εκτός από αυτό που μας κυβερνάει ή που μας κάνει και ζούμε ή μας απασχολεί ή που είμαστε ή που είναι αυτός ο ανώνυμος και ηττημένος στρατιώτης, που κοιτάζει αυτόν τον άντρα του οποίου το σώμα έχει γίνει σχεδόν ένα με το χώμα και το καφετί νερό της τρύπας, και φωνάζει δυνατά στον αέρα, χωρίς να πάψει να τον κοιτάζει:Ο Σάντσεθ Μάθας, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου, υπήρξε ο ιδεολογικός πατέρας του ισπανικού φασισμού, φυσιογνωμία απεχθής, το δίχως άλλο. Αναρωτήθηκα, διαβάζοντας αχόρταγα το βιβλίο: μα, σοβαρά τώρα, διαβάζεις με ευχαρίστηση -και λίγα λέω- την ιστορία ενός φασίστα; Και όμως ναι, διάβαζα με πάθος την ιστορία ενός φασίστα, που ήθελε κάποτε να γράψει ένα βιβλίο με τίτλο: Στρατιώτες της Σαλαμίνας.
-Δεν είναι κανείς εδώ!
Μετά κάνει μεταβολή και φεύγει.
Στοιχείο τέταρτο (μετά τη διακοπή). Ο συγγραφέας-αφηγητής άκουσε την ιστορία της εκτέλεσης του Σάντσεθ Μάθας η οποία δεν άργησε να μετατραπεί σε προσωπική εμμονή του και να μεταφραστεί σε πολλές ώρες έρευνας και πλήθος συνεντεύξεων. Αποφασίζει να γράψει ένα ιστορικό αφήγημα, δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Έτσι γεννιούνται τα σπουδαία βιβλία. Όταν δεν υπάρχει εναλλακτική διαφυγή για τον συγγραφέα, παρά να γράψει αυτό ακριβώς που πρέπει να γράψει. Όμως κάτι έλειπε.
Στοιχείο πέμπτο (της βιογραφίας). Ο Θέρκας είχε ταραγμένη σχέση με τον πατέρα του, επειδή -σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου- ο πατέρας του ήταν πάντα στο πλευρό της κυρίαρχης εξουσίας/ιδεολογίας, όπου φυσούσε ο άνεμος, δηλαδή, χωρίς προσωπική πολιτική στάση και θέση, ένας καιροσκόπος.
Στοιχείο έκτο (ο Μπολάνιο). Ο σπουδαίος Ρομπέρτο Μπολάνιο είναι παρών στο βιβλίο αυτό. Όταν ο συγγραφέας-αφηγητής, δουλεύοντας ως δημοσιογράφος, πήγε στο σπίτι του Χιλιανού εκείνος τον υποδέχτηκε με μία έκπληξη: είχε διαβάσει τα δύο πρώτα βιβλία του Θέρκας, εκείνα που καμία εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία δεν είχαν κάνει. Αργότερα του είπε μια ιστορία από τότε που δούλευε τα καλοκαίρια σε ένα κάμπινγκ. Ιστορία που ξεκλείδωσε τον Θέρκας.
Τώρα ήταν η στιγμή. Έτσι είπα ακόμα μια φορά για να με χαϊδέψω και να με δικαιολογήσω.
Τι βιβλίο!
υγ. Αν δεν το έχετε κάνει, τότε να διαβάσετε το Παγοδρόμιο του Μπολάνιο (περισσότερα σχετικά με το βιβλίο εδώ).
Μετάφραση Ελισώ Λογοθέτη
Εκδόσεις Πατάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου