Ήσυχες μέρες στο Κλισί - Henry Miller

Οι μέρες στο Κλισί δεν ήταν πάντοτε ήσυχες, για την ακρίβεια δεν ήταν σχεδόν ποτέ. Ήταν γεμάτες ένταση, πάθη, έρωτες, ελπίδες, έμπνευση, αλκοόλ, ξενύχτια. Υπήρχαν όμως πάντα εκείνες οι στιγμές, αργά το απόγευμα ή νωρίς το πρωί, που το φως ημέρευε την ψυχή.  Χρόνια μετά, στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού, ο συγγραφέας αναπολεί, η ζωή στο Παρίσι ντύνεται το μανδύα της νοσταλγίας· η χαμένη νιότη, τα βουλεβάρτα και η ξεγνοιασιά, οι γυναίκες, κυρίως εκείνες. Αφήγηση εντόνως αυτοβιογραφική, ζωή μποέμικη που μοιάζει με μυθοπλασία· όμως τι άλλο είναι η λογοτεχνία άραγε αν όχι η απομαγνητοφώνηση της πραγματικότητας; Η φυσική ακολουθία των ημερών εκμηδενίζει το αίσθημα του ρίσκου, τα σημάδια της μοίρας ερμηνεύονται με ποικίλους τρόπους. "Αν αφεθείς σε οδηγάει ο δρόμος." 

Δεν είχα διαβάσει Μίλερ ποτέ πριν, με απωθούσε η περιρρέουσα φημολογία σχετικά με τις σεξουαλικές εμμονές στο έργο του· δεν ήταν θέμα ταμπού αλλά αισθητικής. Εδώ και μήνες είχα φροντίσει να προμηθευτώ  τη - σχεδόν εξαντλημένη - έκδοση από το Μεταίχμιο σε μετάφραση Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη. Μου την πρότειναν ως την καλύτερη ανάμεσα σε όσες κατά καιρούς έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά. Το βιβλίο περίμενε καρτερικά στην - περίφημη πια - στοίβα με τα προσεχώς. Ο Χάουαρντ Τζέικομπσον, στην Αστική Ζωολογία (βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε μετάφραση Μπαμπασάκη και τη σχετική ανάρτηση μπορείτε να τη βρείτε εδώ), κάνει συνεχής αναφορές στον Μίλερ, τόσο στη ζωή όσο και στο έργο του. Στάθηκε έτσι η αφορμή.

Οι πληροφορίες ήταν αρκετά ακριβής, μεγάλο μέρος του έργου καταλαμβάνουν οι αναφορές στο σεξ, λεπτομερείς περιγραφές φέρνουν τον αναγνώστη κοντά στο όριο να νιώσει ηδονοβλεψίας. Μια κλειδαρότρυπα τοποθετεί ο συγγραφέας και μας καλεί να κοιτάξουμε διαμέσου αυτής, αφού πρώτα σκύψουμε και κλείσουμε το ένα μάτι. Η αλήθεια είναι πως κάποιες στιγμές με ενόχλησε, με κούρασε μάλλον είναι πιο σωστό να πω, μου χάλασε λίγο τη μαγεία που εξέπεμπε το Παρίσι του '30, δε λειτούργησε ως αντίστιξη. Φαντάζομαι πως στην εποχή του ήταν πρωτοποριακό, σε μένα πάντως φάνηκε λίγο παρωχημένο, πρόκληση για την πρόκληση.

Δε γίνεται να μην αναγνωρίσω και αρκετές λογοτεχνικές αρετές, που όμως δυστυχώς χάθηκαν πίσω από το δέντρο του σεξ. Η ικανότητά του στις περιγραφές, η συνεχής εναλλαγή του εσωτερικού με το εξωτερικό, η ποιητική χρήση της γλώσσας, αποτέλεσμα ταλέντου μα και επιμονής κατά τη συγγραφή. Πείθει πως η καταφυγή στο σεξ γίνεται από επιλογή και όχι από αδυναμία, δικό του το βιβλίο δικές του και οι αποφάσεις. Και πάνω απ' όλα - λόγος αρκετός για να διαβάσει κάποιος τη νουβέλα αυτή - η μεταφορά στο Παρίσι του '30. Οι δύο όχθες του Σηκουάνα, οι πόρνες, τα κακόφημα στέκια, η Μονμάρτρη, οι λάμπες του δρόμου και οι σκιές. Μια νοσταλγία για το παρελθόν, το κάθε ατομικό παρελθόν.  

Η ματιά του ξένου με έλκει. Ένας Αμερικάνος στο Παρίσι, με βιώματα από έναν άλλο πολιτισμό, από μια καθημερινότητα που κυλάει σε ρυθμούς διαφορετικούς. Η αντίληψη της πραγματικότητας μέσω μιας γλώσσα που δεν είναι η μητρική του. Η συμπεριφορά των άλλων. Η αίσθηση του προσωρινού που διαθέτει αναπόφευκτα η παραμονή του εκεί. Οι σχέσεις που δημιουργεί και η μαγική στιγμή που συνειδητοποιεί την οικειότητα που νιώθει σε αυτή τη γωνιά του πλανήτη.

Και βεβαίως η διαδικασία της συγγραφής που πάντα ιντριγκάρει και εμπνέει. Οι μέρες δημιουργίας αλλά και οι άλλες, της λευκής σελίδας, της έλλειψης έμπνευσης και αυτοσυγκέντρωσης, εκείνες είναι οι πιο κρίσιμες, η ορθή διαχείριση τους - προσωπική και ιδιαίτερη για κάθε δημιουργό - θα δημιουργήσει τη μαγιά του έργου, τις προϋποθέσεις για την επιστροφή στο εργαστήρι της γραφής. Λίκνο της λογοτεχνίας, το Παρίσι συγκέντρωσε την αφρόκρεμα των γραμμάτων και των τεχνών, σπουδαία έργα γεννήθηκαν εκεί.

Έργο ιδιαίτερο, το τοποθετώ πάνω και πέρα από την απλή διάκριση  μου άρεσε/δε μου άρεσε. Είναι κάποια βιβλία που κερδίζουν αυτή την ξεχωριστή θέση.

"Ήταν πια μεσημέρι, η τρίτη ή η τέταρτη μέρα της Άνοιξης..."



υ.γ Κρίμα να είναι εξαντλημένο πάντως.




Μετάφραση Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Εκδόσεις Μεταίχμιο