Δολοφόνος ο κύριος Ροΐδης; - Σταύρος Κρητιώτης

Ο αναγνώστης-μελετητής που γυρεύει ανάμεσα στις γραμμές τις διακειμενικότητες, τα αυτοβιογραφικά στοιχεία, τα ψήγματα συγκαλυμμένης πραγματικότητας, που αντλεί ηδονή από την έρευνα στα λόγια των σπουδαίων, στους λαβύρινθους της σκέψης τους και σε όσα υπονόησαν, που βάζει στην άκρη την ανάγκη, την επιθυμία, τη ματαιοδοξία να γράψει τις δικές του λέξεις, αυτός ο επίδοξος ιχνηλάτης ξεκινάει το ταξίδι του στο άγνωστο χωρίς κάποιο ξεκάθαρο στοιχείο· μία στιγμή έμπνευσης, μία παράλογη υπόθεση μπορεί να είναι αρκετές για ατελείωτες ώρες έρευνας σε βιβλιοθήκες και τόπους ψηφιακούς. Και μόνο η τύχη, θαρρείς, μπορεί να δώσει την απαραίτητη λαβή ώστε ν' αρχίσει να γυρνά ο τροχός, για να επιβραβευθεί, έστω αρχικά, έστω εθελοτυφλώντας, η επιμονή του.

Ο Κρητιώτης -πόσο υπέροχο ήταν το δικό του Μηνολόγιο ενός απόντος- ή ίσως ακριβέστερα ο αφηγητής, αποτελεί μία τέτοια περίπτωση μοναχικού μελετητή, ο οποίος αρχίζει να αναζητά στο προσωπικό αρχείο του Εμμανουήλ Ροΐδη, στα βάθη της βιβλιοθήκης, απαντήσεις και στοιχεία γύρω από το έργο του σπουδαίου συγγραφέα, του συγγραφέα με το μοναδικό, μα τόσο επιδραστικό και φημισμένο, μυθιστόρημα, αναζητά στοιχεία στα βιβλία της προσωπικής βιβλιοθήκης του συγγραφέα, στις υπογραμμίσεις και στις ιδιόχειρες σημειώσεις του στα περιθώρια των βιβλίων του, στη φθορά της επαναλαμβανόμενης επιστροφής σε αυτά, αλλά και στην ακεραιότητα, που δείχνει ελάχιστη ή καθόλου ανάγνωση, και να που του χαμογελά η τύχη, όταν σε κάποιον τόμο θα βρει χειρόγραφα σημειώματα του Ροΐδη, δυσανάγνωστα, γεγονός που απαιτεί τη βοήθεια γραφολόγου, και καθώς εκείνος, ο γραφολόγος, του αποστέλλει κάθε σημείωμα, καθαρογραμμένο και επιτέλους ευανάγνωστο, αυτός, ο αφηγητής, προχωρά τις υποθέσεις του, και ξαφνικά μία φιλολογική μελέτη μετατρέπεται σε έρευνα αστυνομικής φύσης: δολοφόνος ο κύριος Ροΐδης;

Ιδιαίτερη, από κάθε άποψη, η φιλολογική νουβέλα του Κρητιώτη, γεμάτη πάθος για τη λογοτεχνία, πάθος που μεταδίδεται αβίαστα στον αναγνώστη, η εμμονή του αφηγητή, οι υποθέσεις που πρώτα επιβεβαιώνονται, για να καταρρεύσουν μετά, τα στοιχεία που κατ' αρχάς δεν αξιολογήθηκαν σωστά και εκείνα που υπερεκτιμήθηκαν, η ανάγκη να αντικρίσουμε τις υποθέσεις μας να αποδεικνύονται, ο φθόνος απέναντι στους θετικούς επιστήμονες με τα απόλυτα συμπεράσματα -έστω και με τις αναπόδεικτες συμβάσεις ως αρχή-, η ικανοποίηση εν τέλει από το ταξίδι, ανεξάρτητα από το τελικό αποτέλεσμα.

Το αίσθημα του ανικανοποίητου και η δίψα για περαιτέρω επαφή με τον δημιουργό, όταν τα έργα του έχουν διαβαστεί ξανά και ξανά, όταν η επιθυμία για λίγο ακόμα μετατρέπει τον αναγνώστη σε ερευνητή, να μελετήσει κάθε λεπτομέρεια σχετικά με τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, που από χρόνια τον έχει στοιχειώσει, να βρει -ακόμα και αν χρειαστεί να επινοήσει- νήματα ανάμεσα στα βιβλία του και στα στοιχεία της βιογραφίας του, να ανακαλύψει αν ο τάδε ή ο δείνα ήρωας αντιστοιχεί σε πραγματικό πρόσωπο, αν τα λόγια που ξεστομίζει σε έναν τυχαίο διάλογο ο πρωταγωνιστής έχουν κάποτε όντως ειπωθεί, πού αρχίζει και πού τελειώνει η μυθοπλασία. 
 
Η νουβέλα θα μπορούσε να διαβαστεί και ως μια ωδή σ' εκείνους τους αναγνώστες, που μία φίλη τους αποκαλεί, με όλη της την αγάπη, μυρμήγκια της λογοτεχνίας, εκείνους τους αναγνώστες που δεν σταματούν να γυρεύουν λέξεις πίσω από τις λέξεις, να εντοπίζουν λεπτομέρειες και αποχρώσες ενδείξεις, να προσθέτουν λιθαράκια στο οικοδόμημα, τις περισσότερες φορές από τα παρασκήνια, μακριά από τα φώτα.

Και είναι μαγευτική αυτή η ικανότητα της λογοτεχνίας, να οικειοποιείται την πραγματικότητα και να συνομιλεί μαζί της, να διατηρεί αναλλοίωτη εντός της την αμφιβολία: πού αρχίζει και πού τελειώνει η μυθοπλασία;

Εκδόσεις The Athens Review of books