Το autotheory, ως ορολογία, εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα για να συμπεριλάβει έργα που συνδυάζουν το βίωμα με το δοκίμιο, λειτουργώντας συμπληρωματικά με το autofiction. Η χρονική συγκυρία της ονοματοδοσίας, ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ταυτιστεί με τις απαρχές της γραφής που έρχεται να περιγράψει. Η ιστορία μιας νουβέλας, στην περίπτωσή μας, θα μπορούσε να είναι ένα τυπικό δείγμα δοκιμίου σχετικά με τη συγγραφή και την επιμέλεια, ιδανικό εγχειρίδιο για κάθε ενδιαφερόμενο, από την πένα του Τόμας Γουλφ, ενός από τους σπουδαιότερους Αμερικανούς συγγραφείς, απαραίτητη βιβλιογραφική παραπομπή κάθε προγράμματος δημιουργικής γραφής και όχι μόνο, επικεντρωμένο σε τεχνικές λεπτομέρειες και με διάθεση διδακτική. Το στοιχείο εκείνο που αίρει την τυπικότητα στην προκειμένη περίπτωση είναι η παρείσφρηση του βιώματος και η συγγραφική πρόθεση όπως αυτή δηλώνεται εξαρχής από τον ίδιο τον συγγραφέα.
Θα καταθέσω τον τρόπο με τον οποίο έγραψα ένα βιβλίο. Θα είναι κάτι βαθιά προσωπικό. Ήταν η πιο έντονη περίοδος της ζωής μου για πολλά χρόνια. Επ' αυτού δεν υπάρχει τίποτα ιδιαίτερα λογοτεχνικό. Είναι μια ιστορία πόνου και μόχθου και απελπισίας και εν μέρει επιτυχίας. Εντούτοις δεν ξέρω ακόμη πώς να γράψω μια ιστορία. Δεν ξέρω ακόμη πώς να γράψω μια νουβέλα. Έμαθα όμως κάτι για τον εαυτό μου και για τη συγγραφή και, αν το μπορέσω, θα προσπαθήσω εδώ να παραθέσω περί τίνος πρόκειται.
Τόσο ο τίτλος όσο και το παραπάνω απόσπασμα συνοψίζουν με ακρίβεια την πρόθεση του Γουλφ. Η ιδέα γι' αυτό το βιβλίο μοιάζει να γεννήθηκε από μια συζήτηση του συγγραφέα με τον επιμελητή του, κατά την οποία ο δεύτερος είπε «πως ήταν κρίμα που δεν είχε κρατήσει ημερολόγιο για την εργασία που κάναμε οι δυο μας, για την όλη δοκιμασία, τον μόχθο, τη ροή, τις παύσεις και την ολοκλήρωση, για τις δέκα χιλιάδες δοκιμές, τις αλλαγές, τους θριάμβους και τις υποχωρήσεις που χρειάστηκαν για να δημιουργηθεί ένα βιβλίο».
Ο Γουλφ ξεκινάει την αφήγησή του αναφερόμενος συνοπτικά στις ρίζες του, στο οικογενειακό και ταξικό περιβάλλον στο οποίο γεννήθηκε και μεγάλωσε, στην ιδέα που υπήρχε για τους συγγραφείς, το δέος και τη δυσπιστία που ένιωθαν απέναντί τους, στις σπουδές του και στα πρώτα του βήματα στη συγγραφή που είχαν ως αποτέλεσμα το Γύρνα σπίτι, άγγελε μου, το πρώτο του μυθιστόρημα, αλλά και την αναζήτηση του ιδανικού τόπου για συγγραφή και τη σχέση του με την πατρίδα όταν απομακρυνόταν από αυτή. Η μικρή αυτή αναδρομή είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς προσφέρει μια πληρέστερη εικόνα τόσο του ίδιου του συγγραφέα όσο και του εν προόδω έργου του, πριν ο Γουλφ επικεντρωθεί στη συγγραφή, στην επιμέλεια, στην έκδοση και όσων ακολούθησαν της κυκλοφορίας του Περί χρόνου και ποταμού, πάντοτε υπό την πεποίθηση πως «δεν είμαι επαγγελματίας συγγραφέας, δεν είμαι καν επιδέξιος συγγραφέας, είμαι απλώς ένας συγγραφέας που μαθαίνει προοδευτικά το επάγγελμά του και που ανακαλύπτει την αράδα, τη δομή και την εκφορά της γλώσσας που οφείλω να ανακαλύψω για να γράψω με τον τρόπο που θέλω».
Διαβάζοντας κανείς αυτό το μικρό σε έκταση βιβλίο έρχεται αντιμέτωπος με τη δισυπόστατη πραγματικότητα της συγγραφής. Από τη μια, το πάθος και η ανάγκη για δημιουργία, η αίσθηση κατακλυσμού που καταλαμβάνει τον συγγραφέα, τα δεκάδες βιβλία που έχει μέσα του και περιμένουν να γραφτούν, και από την άλλη, η πρακτική αντιμετώπιση της δημιουργίας αλλά και της ζωής εν γένει, ζητήματα χρηματοδότησης, η διαδικασία της έκδοσης, κοινωνικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, η θέση στον κόσμο, μια αχώριστη δυάδα που πατάει με το ένα πόδι στον ουρανό και με το άλλο στο έδαφος, και μοιάζει να προσφέρει το απαραίτητο ‒κατά αναλογία πάντοτε‒ εμβαδόν ταύτισης μεταξύ δημιουργού και αναγνώστη, το απλοποιημένο δηλαδή δίπολο μεταξύ επιθυμίας και καθήκοντος, πάθους και ματαίωσης· ένας κώδικας κατανόησης.
Η διαδικασία της επιμέλειας ενός χειρογράφου ‒ιδανικά‒ αποπειράται να γεφυρώσει τις δύο αυτές καταστάσεις. Ο επιμελητής είναι εκείνος που θα προσφέρει την καθαρή, εξωτερική ματιά, που θα επιχειρήσει να αναδείξει τα δυνατά σημεία και να απομακρύνει τα αδύναμα, που θα δώσει σχήμα και μορφή στο χάος, που θα σημάνει το πέρας των εργασιών αναφωνώντας τυπωθήτω, μια διαδικασία που μόνο αναίμακτη δεν είναι, καθώς οι αμοιβαίες υποχωρήσεις είναι απαραίτητες και χωρίς την εκατέρωθεν εκτίμηση και την κοινή πίστη στο έργο αδυνατεί να σταθεί. Στην Ιστορία μιας νουβέλας η επιμέλεια κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο, και πώς αλλιώς, αφού το αρχικό χειρόγραφο του Περί χρόνου και ποταμού, αποτελούμενο κυρίως από πλήθος εκτενών αποσπασμάτων, είχε πολλαπλάσιο μέγεθος από το βιβλίο όπως τελικά εκδόθηκε, και χωρίς την καθοριστική διαμεσολάβηση του επιμελητή, ο Γουλφ, κατά δική του ομολογία, θα αδυνατούσε να αποδεχθεί πως το βιβλίο είχε πια ολοκληρωθεί και ήταν έτοιμο να συναντήσει τους αναγνώστες του.
Με το βιβλίο αυτό, ο Γουλφ μοιάζει να επιθυμεί να κλείσει τους λογαριασμούς του με το Περί χρόνου και ποταμού. Επιχειρεί μια αναδρομή στην περίοδο εκείνη κατά την οποία ήταν εντελώς αφοσιωμένος σ' αυτό, αναδρομή που θα του επιτρέψει να συνοψίσει, να κατανοήσει και να συνθέσει αυτή την ιδιότυπη και εκ των υστέρων ποιητική, που θα τον καταστήσει, εν τέλει, ικανό να προχωρήσει. Γι' αυτό το κείμενο είναι τόσο προσωπικό. Εκτός του στεγνού δοκιμιακού λόγου, απουσιάζει και η οποιαδήποτε διάθεση διδακτισμού. Η οξυδέρκεια του Γουλφ του επιτρέπει να ακολουθήσει το συναίσθημά του αλλά να μην παρασυρθεί εντελώς απ' αυτό, κάτι που θα επηρέαζε τη συνοχή και την αρχική πρόθεση. Ο τρόπος με τον οποίο ο Γουλφ αφηγείται την ιστορία της νουβέλας του είναι τέτοιος που την καθιστά αυτόνομο ανάγνωσμα και την απελευθερώνει από τα στενά πραγματολογικά της όρια. Μετατρέπει ένα κείμενο προορισμένο για προσωπική χρήση σε λογοτεχνία.
Η ιστορία μιας νουβέλας είναι πολλά παραπάνω από ένα βιβλίο ποιητικής ή μια ευκαιρία για τον αναγνώστη να κρυφοκοιτάξει, με την άδεια του συγγραφέα, στο εργαστήρι του. Η ιστορία μιας νουβέλας απευθύνεται σε όλους όσους αγαπούν με πάθος τη λογοτεχνία, ανεξάρτητα από το αν έχουν διαβάσει το Περί χρόνου και ποταμού, αν και η ανάγνωσή της ‒κάτι μου λέει πως‒ θα τους σπείρει την ιδέα να αναμετρηθούν με το αριστούργημα αυτό.
υγ. Για την εμπειρία της ανάγνωσης του Περί χρόνου και ποταμού περισσότερα μπορείτε να βρείτε εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου