Το μπλουζ της πεταλούδας - Μάρκος Κρητικός

 

Οι πρώτες νότες του Μπλουζ της πεταλούδας ακούγονται όταν η προκλητικά όμορφη δικηγόρος του διπλανού γραφείου αναθέτει στον ιδιωτικό ντετέκτιβ Μίλτο Οικονόμου μια φαινομενικά απλή δουλειά, ικανή να του προσφέρει μια ικανοποιητική αμοιβή ‒αν και στην οικονομική κατάσταση που βρίσκεται ο Οικονόμου, οποιαδήποτε αμοιβή κρίνεται ως ικανοποιητική. Η νεαρή κόρη μιας φίλης της δικηγόρου αρνείται να επιστρέψει στη Σαντορίνη για τις διακοπές και η πλούσια μητέρα της φοβάται πως είναι μπλεγμένη σε κάποια ερωτοδουλειά. Θέλει άμεσες απαντήσεις και δεν υπολογίζει τα χρήματα μπροστά στη σωτηρία της κόρης της. Η χαλαρότητα με την οποία ο Οικονόμου ‒που δεν διακρίνεται για την προνοητικότητά του‒ εισέρχεται στην παρακολούθηση του κοστίζει ‒ανάμεσα σ' άλλα‒ το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Γρήγορα συνειδητοποιεί πως τα πράγματα είναι αρκετά πιο περίπλοκα και επικίνδυνα από ό,τι είχε αρκετά υποθέσει.

Για να είμαι εξ αρχής ειλικρινής άλλη ιστορία με ήρωα τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Μίλτο Οικονόμου δεν είχα διαβάσει. Βιάζομαι να το ξεκαθαρίσω αυτό γιατί η σταθερή παρουσία ενός ιδιωτικού ντετέκτιβ αποτελεί ίδιον χαρακτηριστικό μεγάλου μέρους της αστυνομικής λογοτεχνίας. Εκτός από σήμα κατατεθέν του συγγραφέα ‒που συχνά ζει στη σκιά του ήρωά του‒, η παρουσία του ίδιου πρωταγωνιστή από ιστορία σε ιστορία συνεισφέρει και την εξέλιξη του ίδιου του χαρακτήρα παράλληλα με την εκάστοτε πλοκή και δράση. Λειτουργεί, δηλαδή, ως ένας συνδετικός ιστός από βιβλίο σε βιβλίο. Ο Μάρκος Κρητικός, με αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του, φροντίζει να δώσει τις απαραίτητες πληροφορίες όσον αφορά τα προηγούμενα, συστήνοντας στους νέους αναγνώστες τον Μίλτο Οικονόμου. Ωστόσο, όλες αυτές οι διευκρινίσεις δεν δείχνουν επιτηδευμένες και αταίριαστες με το κυρίως σώμα της ιστορίας, αλλά απορρέουν άμεσα από τον χαρακτήρα τού Οικονόμου, που διακρίνεται για τη χαμηλή αυτοπεποίθηση και μοιάζει να έχει αποδεχτεί την αφανή παρουσία του στα πράγματα, κάτι που του επιτρέπει χωρίς θυμό να συστήνεται ξανά και ξανά.

Η ιστορία του Κρητικού, με τη στακάτη πρωτοπρόσωπη αφήγηση, διαθέτει όλη τη στερεοτυπική, μα απαραίτητη για το είδος, ποικιλία χαρακτήρων. Ξεκινώντας από τον ίδιο τον Οικονόμου και τα ανάμεικτα συναισθήματα που προκαλεί στον αναγνώστη που μετεωρίζεται ακόμα και στην ίδια σελίδα ανάμεσα στη συμπάθεια και την αντιπάθεια προς το πρόσωπό του, μέχρι τους δεύτερους και τρίτους ρόλους της διανομής, τα πρόσωπα της πλοκής δείχνουν ‒και ως ένα μεγάλο βαθμό είναι‒ γνώριμα. Έτσι, λοιπόν, στις σελίδες του μυθιστορήματος συναντάμε γυμνασμένους κακούς, στυγνούς δολοφόνους, σκοτεινούς αρχηγούς, διεφθαρμένους μπάτσους, μοιραίες γυναίκες και ως δώρο τη φοβερά γνώριμη και δεινή μαγείρισσα σπιτονοικοκυρά του Οικονόμου. Ο συγγραφέας διαχειρίζεται καλά το στοιχείο της στερεοτυπίας που του επιτρέπει να εστιάσει στην πλοκή της ιστορίας του, στις ανατροπές, στα ευρήματα και στις απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν πριν από την τελική λύση. Το γνώριμο μοτίβο, τόσο γνώριμο που δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση σπόιλερ, κατά το οποίο ο ιδιωτικός ντετέκτιβ, ο Μίλτος Οικονόμου στην περίπτωσή μας, παρότι δεν διακρίνεται για τα επαγγελματικά του προσόντα με όρους αριστείας, καταφέρνει να κατατροπώσει τους κακούς και να βγει νικητής και από αυτή τη δοκιμασία, επιδρά σχεδόν συγκινητικά στον αναγνώστη, προσφέροντας μια ιδιότυπη κάθαρση. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το χιούμορ του Οικονόμου. Χιούμορ συνήθως κακό και εξυπνακίστικο, στα όρια όμως του αυτοσαρκασμού, που φανερώνει αυτογνωσία και επιτείνει τη χαμηλή αυτοεκτίμηση του ‒αντι‒ ήρωα, εξισορροπώντας περίφημα τη μονοδιάστατη αφέλεια που φαινομενικά τον διακρίνει.

Ο Οικονόμου έχει το γραφείο του στο Μοναστηράκι. Η εγχώρια δράση μπορεί να στερεί το στοιχείο της εξωτικότητας, τη σκοτεινή πλευρά κάποιας ξένης και μακρινής σε εμάς μητρόπολης, αλλά προσδίδει ένα έντονο στοιχείο οικειότητας. Τα στενά γύρω από την πλατεία, τα παλαιοβιβλιοπωλεία και οι τουρίστες συνθέτουν ένα γνώριμο και συχνά αντιστικτικό της πλοκής σκηνικό. Στο σημείο αυτό ίσως να υστερεί λίγο Το μπλουζ της πεταλούδας, στο γεγονός πως δεν επενδύει περισσότερο στον περιβάλλοντα χώρο δράσης, δεν ενσωματώνει αρκετά τον τόπο στην πλοκή, δεν αναδεικνύει την Αθήνα ως συμπρωταγωνίστρια. Και είναι κρίμα αυτό γιατί ο Οικονόμου μοιάζει να ξέρει καλά τη μητρόπολη που μας αναλογεί.

Στο μυθιστόρημα υπάρχει μια ερωτική υποϊστορία, αρκετά λοξή με μια πρώτη ματιά, που όμως έχει κάτι το εξόχως ρεαλιστικό, καταφέρνοντας με τον τρόπο της να αποτυπώσει το πώς εκφράζεται στις μέρες μας το αίσθημα της ερωτικής επιθυμίας και της συντροφικότητας, η συναισθηματική διαχείριση της ταυτόχρονης ανημπόριας απέναντι στη μοναξιά και τη δέσμευση.

Βασικό ζητούμενο της αστυνομικής λογοτεχνίας είναι η διατήρηση ως τέλους του αναγνωστικού ενδιαφέροντος, ζητούμενο στο οποίο ο Κρητικός παίρνει υψηλό βαθμό. Το μπλουζ της πεταλούδας διαβάζεται μια και έξω, ίσως και λόγω της ύπουλης ‒θα έλεγα εγώ‒ γοητείας που ασκεί ο Μίλτος Οικονόμου στον αναγνώστη.

Εκδόσεις Μεταίχμιο