Ρίττερ, Ντένε, Φος @ Θέατρο Σφενδόνη

Είναι ιδιαίτερος ο κόσμος του Μπέρνχαρντ, είτε θα τον λατρέψεις είτε θα τον μισήσεις, μέση οδός δεν υπάρχει και είναι αυτό χαρακτηριστικό των μεγάλων και ο Μπέρνχαρντ είναι τέτοιος. Στο φουαγιέ πριν την έναρξη κοιτούσα τους υπόλοιπους θεατές, αναρωτιόμουν πόσοι απ' αυτούς άραγε είχαν πρότερη επαφή με τον Αυστριακό συγγραφέα. Έγραφα σε μια παλιότερη ανάρτηση σχετικά με το μυθιστόρημα Ο ανιψιός τουΒιτγκενστάιν : "Διστάζω να προτείνω σε κάποιον να διαβάσει Μπέρνχαρντ, όχι γιατί είναι δύσκολος, μακριά από μένα τέτοιοι χαρακτηρισμοί, αλλά γιατί είναι πολύ ιδιαίτερος."

Ύστερα από το τέλος της παράστασης δεν ήμουνα σε θέση να κάνω ρεπορτάζ δια των σχολίων των εξερχομένων από την αίθουσα, η παρουσία μου για σχεδόν τρεις ώρες στην έπαυλη των τριών αδελφών με είχε αποκάμει παρότι η παράσταση μου άρεσε. Περπάτησα ως το σπίτι, ο πονοκέφαλος οξύνθηκε, κοιμήθηκα νωρίς.
Διάβαζα νωρίτερα σχόλια θεατών σχετικά με την παράσταση, οι περισσότεροι δήλωναν γοητευμένοι από την παράσταση και τις ερμηνείες, κάποιοι λίγοι σχολίαζαν αρνητικά. Αναφερόντουσαν κυρίως στη διάρκεια της παράστασης και ειδικότερα του πρώτου μέρους, κάποιοι άλλοι τα έβαλαν με το κείμενο και τις πολλές του επαναλήψεις, ίδιον του Αυστριακού συγγραφέα.
Η αλήθεια είναι πως περίμενα μεγαλύτερη διάσταση απόψεων, ίσως όμως να ισχύει αυτό που μου είπε ο Γ. , ότι δηλαδή δύσκολα κάποιος γράφει ένα σχόλιο αρνητικό.

Η αναμέτρηση με το κείμενο του Μπερνχαρντ είναι μάχη άνιση γι' αυτόν που θέλει να μείνει εντός των αυστηρών ορίων που θέτει ο συγγραφέας και δεν επιλέγει την αυθαίρετη προσωπική διασκευή. Η μεγαλύτερη δυσκολία, πιστεύω, έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας αναμιγνύει την πρωτοπορία σε καταστάσεις κλασικές. Οι ήρωες και τα σκηνικά είναι συγγενικά με το παρελθόν, δομές κλασικές στη λογοτεχνία και στο θέατρο, οικογενειακό δράμα που θα μπορούσε να είναι Ίψεν ή Στρίντμπεργκ και να μπορεί θαυμάσια να αποδοθεί μέσα από κλασικές θεατρικές φόρμες. Όμως η γραφή του Μπέρνχαρντ με τις επαναλήψεις, τις εμμονές, το αναγκαίο πίσω βήμα μετατρέπει σε πρόκληση τη μεταφορά του στη σκηνή. Οι τρεις πρωταγωνιστές οι οποίοι υπογράφουν και τη σκηνοθεσία φαίνεται πως πήραν την απόφαση να προσεγγίσουν το κείμενο με βάση την κλασική τους παιδεία. Πιστεύω πως ήταν έξυπνη και λειτουργική αυτή η επιλογή αφού με αυτό τον τρόπο το κείμενο έμεινε ανενόχλητο να υπηρετεί τους σκοπούς του συγγραφέα.

Ο Λούντβιχ ετοιμάζεται να επιστρέψει σπίτι από το ψυχιατρείο, εκεί βρίσκονται οι δυο του αδερφές. Η επιστροφή του θα δημιουργήσει εντάσεις ανάμεσα στα τρία αδέρφια που παρά το πέρας τριάντα χρόνων από το χαμό των γονέων, απέχουν ακόμα από τον πλήρη απογαλακτισμό.

Στο πρώτο μέρος παρούσες είναι οι δυο αδερφές, η μία ετοιμάζει το τραπέζι ενώ η άλλη, αδιάφορη, καπνίζει. Ήδη από την πρώτη αυτή σκηνή ο θεατής αναγκάζεται να έρθει σε επαφή με τον κόσμο του Μπέρνχαρντ, οι εμμονές και οι επαναλήψεις στο λόγο (κατά την προετοιμασία του δείπνου), είναι αναφαίρετο μέρος του σύμπαντος του δημιουργού. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν με ενόχλησε η χρονική της διάρκεια καθώς πιστεύω πως ήταν απαραίτητη ως εισαγωγή, ακόμα και του πιο αμύητου θεατή, στο κλίμα του έργου.

Το σκηνικό με τη σκηνή στη μέση και τις θέσεις των θεατών αριστερά και δεξιά λειτούργησε. Οι ιστοί που κύκλωναν το δωμάτιο στο οποίο λαμβάνει χώρα η δράση ενισχύουν το μοτίβο της οικογενειακής απομόνωσης ενώ η βαρυφορτωμένη σκηνή αποτυπώνει σε ικανοποιητικό βαθμό το εσωτερικό του σπιτιού στο οποίο επιλέγει ο συγγραφέας να τοποθετήσει τους ήρωές του. Οι φωτισμοί καλοδουλεμένοι.

Γενικά πρόκειται για μια παράσταση βασισμένη σε ένα κείμενο πρωτοπορίας δοσμένη με ένα κλασικό τρόπο κάτι το οποίο όπως προείπα λειτουργεί. Οι ερμηνείες υψηλού επιπέδου αν και έχω κάποιες ενστάσεις. Η μεγάλη διάρκεια δεν με ενόχλησε καθόλου.

Η επαφή, έστω και με μεσάζοντες, με το έργο του Μπέρνχαρντ ήταν ιδιαίτερη για μια ακόμη φορά. Στοιχεία κοινά στο έργο του επαναλαμβάνονται και σε αυτό. Τα οικογενειακά δεσμά, το μίσος για την Αυστρία, ο προβληματισμός για τις τέχνες, η γεωμετρία, η φιλοσοφία, τα πανεπιστήμια του εξωτερικού, η κατασκευή μιας οικίας όπως η νορβηγική καλύβα και κυρίως η έχθρα προς τη στασιμότητα " τριάντα χρόνια και τίποτα δεν έχει αλλάξει σε αυτό το σπίτι".

Θα είχα την περιέργεια να δω κάποια στιγμή μια πιο πειραματική προσέγγιση στο έργο του Αυστριακού συγγραφέα.