Φυγή προς τα εμπρός - Γιάννης Σκαρίμπας

Πάει καιρός που αναζητούσα τη Φυγή προς τα εμπρός του Σκαρίμπα το οποίο ως εξαντλημένο από τον εκδοτικό οίκο εμφανιζόταν σε όλες μου τις αναζητήσεις. Όποτε έμπαινα σε κάποιο βιβλιοπωλείο έριχνα μια ματιά κατά το σίγμα της ελληνικής λογοτεχνίας αλλά μάταια. Ένα απόγευμα πέρασα από ένα, μικρό μεν σημαντικότατο δε, βιβλιοπωλείο, ήθελα να παραγγείλω ένα βιβλίο, ο υπάλληλος είχε δουλειά οπότε εκμεταλεύτηκα το χρόνο για να χαζέψω γύρω τριγύρω. Εγένετο θαύμα!

Δυστυχώς ανακάλυψα τον Σκαρίμπα αρκετά αργά στα αναγνώσματά μου, εντούτοις το Θείο τραγί έσκασε σα βόμβα στο μυαλό μου αλλάζοντας άρδην την άποψή μου για την ελληνική λογοτεχνία εκείνης της περιόδου. Τώρα γιατί η γνωριμία μου μαζί του δεν έλαβε χώρα κατά τα μαθητικά τα χρόνια είναι μια άλλη ιστορία, πονεμένη και πικρή, υπό τον τίτλο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

"Εν ειρήνη οι υιοί κλαίουν
τους γονείς αυτών - αποθνήσκοντας
εν πολέμω τους εαυτών υιούς
κλαίουν νεκρούς - οι γονείς"

Με αφορμή την προσωπική του εμπειρία, αφού βρέθηκε στο μέτωπο για έξι χρόνια, ο Σκαρίμπας υπογράφει ένα αντιπολεμικό μυθιστόρημα για τη βαρβαρότητα των πολέμων και πιο συγκεκριμένα του πρώτου παγκόσμιου. Το ιδιαίτερο στυλ γραφής του είναι και εδώ παρόν, στυλ το οποίο ως εξαιρετικά μοντέρνο και ιδιαίτερο κατάφερε να διχάσει τους κριτικούς της εποχής αν και οι πιο οξυδερκείς αντιλήφθησαν εγκαίρως το μέγεθος του ταλέντου και της αξίας του έργου του.

Στα εννέα κεφάλαια του έργου περιγράφει την καθημερινότητα στο μέτωπο με σκοπό να δείξει τον παραλογισμό του πολέμου. Με επιδέξια χρήση της ειρωνίας και της σάτιρας παραδίδει ένα γκροτέσκο αφήγημα του οποίου το μήνυμα συνοψίζεται σε έξι συλλαβές Κάτω ο Πόλεμος. Καταφέρνει να προκαλέσει στον αναγνώστη μια ευρεία γκάμα συναισθημάτων κατά την ανάγνωση. Δεν αρκείται στο προφανές αλλά προχωρά με την πένα του πιο βαθιά, κριτικάροντας όσα απλώς τονίζονται σε περιόδους πολέμου μα συναντούνται και εν καιρώ ειρήνης.

Η Φυγή προς τα εμπρός αρχικά αποτέλεσε τμήμα της συλλογής διηγημάτων Θείο Τραγί, μικρότερη σε έκταση από το τελικό κείμενο και με τον τίτλο Περίπολος Ζ'. Την τελική του μορφή την πήρε μετά από τρεις αναθεωρημένες εκδόσεις ύστερα από πρωτοβουλία του ίδιου του συγγραφέα. Καλύπτει έτσι ένα μεγάλο μέρος της συγγραφικής πορείας του Σκαρίμπα, το οποίο βέβαια προκαλεί κάποιες ανισότητες ανάμεσα στα πρώτα και στα τελευταία κεφάλαια του έργου. Το βιβλίο στην τελική του μορφή τιμήθηκε το 1977 με το πρώτο Κρατικό Βραβείο λογοτεχνίας. Το επίμετρο της επιμελήτριας Κατερίνας Κώστιου είναι κατατοπιστικότατο.

Είναι φορές που κοιτάζοντας πίσω αντικρίζεις ομοίους μόνο κατ' όνομα και μόνη σου ελπίδα δείχνει να είναι μια φυγή προς τα εμπρός, προς τις γραμμές του εχθρού.

Εκδόσεις Νεφέλη.