Αρκετά παρεξηγημένο λογοτεχνικό είδος το διήγημα. Η μικρή ποσότητα των απαιτούμενων λέξεων συχνά λειτουργεί ως κάποιου είδους ευκολία για τον επίδοξο διηγηματογράφο. Πλάνη. Η μικρή φόρμα θέλει μαστοριά και πειθαρχία, σοφή χρήση της κάθε λέξης. Δεν υπάρχει το περιθώριο χώρου που βρίσκεται στο μυθιστόρημα (που ενίοτε επίσης καταπατείται αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση). "Ένα καλό διήγημα," έλεγε ο Χέμινγουέη, "πρέπει να είναι σαν το παγόβουνο: το τμήμα του που φαίνεται να είναι πάντα μικρότερο απ'αυτό που μένει αόρατο κάτω από το νερό και προσδίδει ένταση, μυστήριο, δύναμη και νόημα σ'αυτό που πλέει στην επιφάνεια."
Επιπρόσθετα, η επιλογή των διηγημάτων που θα συμπεριληφθούν σε μία συλλογή δεν έχει να κάνει με τη μπακαλίστικη λογική "τόσα έχω, τόσα βάζω", απουσιάζει με λίγα λόγια ο λογιστικός κανόνας της προσφοράς και της ζήτησης. Τα διηγήματα μίας συλλογής πρέπει να διέπονται από ένα νήμα, όχι απαραίτητα νοηματικό ή γλωσσικό. Η επιλογή εκτός από το δημιουργό βαραίνει και τον εκδότη.
Οι δύο παραπάνω λόγοι είναι υπεύθυνοι για τη μετρημένη μου στάση απέναντι στο διήγημα ως λογοτεχνικό είδος. Πολλές συλλογές διηγημάτων κυκλοφορούν στην αγορά αλλά οι περισσότερες απλώς υπακούουν σε ποσοτικά κριτήρια και όχι σε λογοτεχνικά. Διήγημα έγραφε ο Μπόρχες διήγημα λένε πως γράφουν και άλλοι...
Τον Γιάννη Πάσχο δεν τον γνώριζα. Όταν μου δάνεισαν το Μία νυξ δι' εν έτος δεν ήμουν βέβαιος πως θα το διαβάσω σύντομα, αν και η έκδοση ήταν όμορφη και προσεγμένη, στοιχείο που πάντα παίζει το δικό του ιδιαίτερο ρόλο. Η συγκυρία όμως τα έφερε έτσι ώστε να μην κρατώ μαζί μου το επόμενο της λίστας και κάπως έτσι, δίχως προσδοκίες, γύρισα την πρώτη σελίδα αφήνοντας για το τέλος, όπως συνηθίζω, το προλογικό σημείωμα.
Αυτό που περισσότερο αγαπώ σε μια καλή συλλογή διηγημάτων είναι η στιγμή, μετά το πέρας της ανάγνωσης του κάθε διηγήματος, που απομένω, με τον τόμο ανά χείρας ενώ κάποιο δάχτυλο αναλαμβάνει το ρόλο του προσωρινού σελιδοδείκτη, να κοιτάζω ευθεία μπροστά. Είναι τότε που, μετά την προσαρμογή του βλέμματος στο νέο εστιακό βάθος, η ματιά καθαρίζει πριν βυθιστεί ξανά στις αράδες του επόμενου. Ο συγγραφέας είναι εκείνος που δίνει τον αναγνωστικό ρυθμό.
Εκτός του πρώτου, τα διηγήματα που συνθέτουν ετούτη τη συλλογή είναι ολιγοσέλιδα αλλά όχι στενάχωρα. Αναπνέουν δίνοντας συνάμα την αίσθηση της πληρότητας. Αρετή που ίσως να οφείλεται στο ποιητικό παρελθόν του δημιουργού. Ο Πάσχος αποφεύγει το στείρο ποιητικό λόγο και δε διστάζει να χρησιμοποιήσει ακόμα και αργκό όταν το κρίνει αναγκαίο χωρίς να αποστερεί από τα κείμενα τη λογοτεχνική αρετή. Η παρουσία χελιών, αυτών των παράξενων και γλιστερών υδρόβιων φιδιών, σε δύο από τα διηγήματα, αναδεικνύει την ικανότητα του συγγραφέα, τόσο στη δημιουργία δυνατών εικόνων, όσο και στο πάντρεμα επιστήμης ( ο Γιάννης Πάσχος είναι καθηγητής Ιχθυολογίας) και λογοτεχνίας. Προτέρημα της συλλογής η αδυναμία κάποιου διηγήματος να ξεχωρίσει.
Ο Γιάννης Πάσχος γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1954. Έργα του : Lila Teman, ποίηση, Εκδόσεις Οδός Πάνος, 2005 και Ζωή εκτός ωραρίου, ποιήση, Εκδόσεις Μελάνι, 2007.
Εκδόσεις Μελάνι.
Καλημέρα.Υπάρχει τα τελευταία χρόνια μια κινητικότητα στην διηγηματογραφία,εμένα αυτό μου αρέσει,αγαπώ πολύ το διήγημα,χαίρομαι λοιπόν διότι σαν να επανέρχεται στην προτίμηση των επιχειρούντων λογοτεχνία.Είναι όμως δύσκολο είδος,καλά το θέτεις.Γιατί θεωρείς προτέρημα της συλλογής την αδυναμία κάποιου διηγήματος να ξεχωρίσει;Άδυναμία του ενός που θα μπορούσε να ξεχωρίσει ή δύναμη των υπολοίπων που δεν το αφήνουν;
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλημέρα.
Καλησπέρα Βιβή,
ΑπάντησηΔιαγραφήδύναμη των υπολοίπων που δεν το αφήνουν. Απουσία του ενός που απαιτεί συμπλήρωμα για την έκδοσή του..